piątek, 29 kwietnia 2016

Albrecht von Tettau - 320 lat obrazu z Morąga

Lubię wracać do Morąga. Nie dla dwóch armat z 1864 r. stojących przed ratuszem ale dla Muzeum im. J.  G. Herdera. A konkretnie dla stałej wystawy - mistrzowie portretu czyli malarstwo holenderskie XVII wieku. Przepiękna ekspozycja pokazująca galerię rodową, ukazującą związki genealogiczne, polityczne, kulturalne i religijne pomiędzy trzema skoligaconymi rodami van Brederode, van Oranje i zu Dohna.

Muzeum mieści się w dawnym pałacu zu Dohnów.
Zdjęcie ze strony morag.muzeum.olsztyn.pl

Mija w tym roku 320 lat od czasu namalowania przez Godfrey'a Knellera portretu Alberta von Tettau. Jednego z zaledwie trzech istniejących w Polsce obrazów tego malarza.


Obraz Albrechta von Tettau. 1696
Zdjęcie ze strony leksykonkultury.ceik.eu

Albrecht (Albert) von Tettau urodził się w Hessen-Kassel w 1660 r., w pruskiej rodzinie szlacheckiej wywodzącej sie z Moraw i Czech[1]. Był synem Johana Dietricha, posiadacza dóbr ziemskich w powiecie węgorzewskim i pozostającym w służbie księstwa Hessen-Kassel.  Albert po śmierci ojca w 1687 r. odziedziczył stanowisko generała-majora. Zginął w bitwie nad rzeką Speyerbach 15 listopada 1703 r.[2]

Szkic bitwy nad Speyerbach. 
Ze strony spanishsuccession.nl

Prezentowany obraz został namalowany w Londynie w 1696 r., w czasie gdy Albert von Tettau przebywał w Londynie na misji  wojskowej. Jego autorem jest sir Godfrey Kneller (1646-1723), angielski malarz niemieckiego pochodzenia, wykształcony w Holandii, założyciel i dyrektor Angielskiej Akademii Sztuki.

Sir Godfrey Kneller - Autoportret. 
Zdjęcie ze strony en.wikipedia.org

Obraz olejny na płótnie ma wymiary 75x62 cm,  przedstawia Alberta do pasa w pozycji en trios quarts, w zbroi o odcieniu niebiesko-stalowym. Na odwrocie obrazu znajduje się napis: Albert von Tettau Ihr Durchl: Herren Lands Graff von Hessen Cassel, General Major und Dessen Eivoije am gross Britanischen Hof. gemählt 1696 in Londen durch Gottfried Kneller.

Napis na odwrocie obrazu.
Zdjęcie ze strony leksykonkultury.ceik.eu

Obraz przetrwał dzięki Zuzannie Magdalenie van Hoff córce marszałka dworu książęcego Hessen-Kassel. Zachowała ona portret niedoszłego męża na pamiątkę. Później zapisała portret w spadku swojej wnuczce Luizie Amalii Karolinie, żonie hrabiego Fryderyka Dohny z Ponar. Obraz przetrwał w pałacu w Ponarach do 1945 r.

Pałac w Ponarach. 
Zdjęcie ze strony leksykonkultury.ceik.eu 

Po II wojnie światowej został włączony do kolekcji  portretów znajdujących się w dzisiejszym Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie i eksponowany jest w jego mrągowskim oddziale w Muzeum im. J.G. Herdera.





Wnętrza Muzeum im. J.G. Herdera. 
Wystawa stała - Mistrzowie portretu 

Warto dodać, że w wojsku polskim służył Melchior Tettau z Wicken (ok. 1613 r.) i pułkownik Jan Zygmunt Tettau poległy w 1666 r. w walkach z Tatarami.



[1] Tytuł szlachecki zatwierdzony został przez króla polskiego.
[2] 15 listopada 1703 r. - bitwa w trakcie hiszpańskiej wojny sukcesyjnej, w której armia francuska pokonała posiłkową armię cesarską (hesko-palatynacką) i zdobyła tego dnia obleganą od października twierdzę Landau.

czwartek, 21 kwietnia 2016

Konstancin 1911 r.

W 2008 r. zapomniano o ważnej rocznicy, a przynajmniej nie nadano jej odpowiedniej rangi, związanej z Wojskiem Polskim. Przypadała wtedy setna rocznica powstania związku, który stał się zaczynem wojska II Rzeczypospolitej. 


W czerwcu 1908 r. we Lwowie został założona tajna organizacja wojskowa Związek Walki Czynnej (ZWC). Jego celem było przygotowanie kadr dla przyszłego powstania zbrojnego w zaborze rosyjskim. Początkowo ZWC funkcjonował głównie jako szkoła wojskowa. Związek zorganizował kilka tajnych szkół podoficerskich i oficerskich. Słuchaczy rekrutowano głównie spośród młodzieży akademickiej. W listopadzie 1908 r. uruchomiono we Lwowie pierwszy niższy kurs wojskowy. 


Ćwiczenia POW w okolicach Warszawy - 1917 r.
Komendant Józef Piłsudski w rozmowie z komendantem Szkoły Oficerskiej
 Henrykiem Krokiem-Paszkowskim (pierwszy po prawej).
Zdjęcie ze zbiorów NAC

W lipcu 1909 r. na I Zjeździe ZWC, organizacja przejęła stałą strukturę. Związek dzielił się na sekcje (dowodzi chorąży), plutony (dowodzi podporucznik) i kompanie (dowodzi kapitan). Zebranie (najwyższa władza) przekształcono w Radę Główną ZWC, w której zasiadali oficerowie i ogół słuchaczy kursu wyższego. Wyższy kurs wojskowy ukończyło 67 członów ZWC, otrzymując odznakę – znak oficerski "Parasol". W listopadzie 1908 r. ZWC liczył 64, w 1910 r. 219, a w 1912 r. ok. 800 członków. 


Znak oficerski tzw. "Parasol" nadawany słuchaczom Szkoły Oficerskiej ZWC.Zdjęcie ze strony aukcjamonet.pl


Przeglądając w moskiewskim archiwum materiały związane z ZWC natrafiłem na ciekawy dokument dotyczący terenów na południe od Wilanowa [RGWA, 482-1-59].

Praca Kroka-Paszkowskiego (odpis) - RGWA, syg. 482-1-59

Jest to praca wakacyjna Kroka-Paszkowskiego z 1911 r. Każdy słuchacz szkoły ZWC musiał w trakcie wakacji wykonać różne zadania, m.in. dokonać rozpoznania terenu na którym przebywał.

Szpital w Jeziornie, 1910 r.
Zdjęcie ze strony fotopolska.eu

Góra Kalwaria, 1914 r.
Zdjęcie ze strony fotopolska.eu

Henryk Krok-Paszkowski urodził się 1 kwietnia 1887 r. w majątku Rudnia Pilańska. Studiował na Politechnice Lwowskiej. Tu związał się ze ZWC i ruchem strzeleckim. W listopadzie 1915 r. został odkomenderowany do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). W okresie II Rzeczypospolitej pełnił służbę w stopniu generała. Zmarł 7 kwietnia 1969 r. w Dartford (Anglia).

Generał brygady Henryk Krok-Paszkowski,
4 września 1936 r.
Zdjęcie ze zbiorów NAC 


czwartek, 14 kwietnia 2016

M/s Chrobry - burta łodzi

27 lipca 1939 r. m/s Chrobry rozpoczął służbę w "Gdynia-Ameryka Linie Żeglugowe SA".


M/s Chrobry. Zdjęcie ze strony kultura.wp.pl


Wojna zastała statek na Atlantyku w drodze powrotnej do Europy. 31 października "Chrobry" dotarł do Southampton. W Wielkiej Brytanii został przebudowany na transportowiec wojska.



14 maja 1940 r. „Chrobry” został zbombardowany przez samoloty niemieckie w Vestfiordzie nieopodal Bodø. Na statku wybuchł pożar, którego nie udało się ugasić. Zginęło wielu przewożonych żołnierzy i 12 członków załogi.


Płonący m/s Chrobry. Zdjęcie ze zbiorów NAC

Resztę uratowały okręty brytyjskie – niszczyciel HMS Wolverine i eskortowiec HMS Stork.

HMS Stork (1943). Zdjęcie ze strony en.wikipedia.org
HMS Wolverine. Zdjęcie ze strony freepages.misc.rootsweb.ancestry.com

Płonący statek nie tonął przez wiele godzin. W końcu został dobity 15 maja przez torpedę zrzuconą z brytyjskiego samolotu pokładowego z lotniskowca HMS Ark Royal.

HMS Ark Royal (1939). Zdjęcie ze strony en.wikipedia.org

29 lutego 2000 r. norweski trałowiec KNM Tyr zlokalizował wrak "Chrobrego" w Vestfiordzie na głębokości 160 m.

KNM Tyr. Zdjęcie ze strony skipsfarts-forum.net

Rybacy norwescy przejęli po katastrofie wiele łodzi ratunkowych z "Chrobrego" i przez lata używali ich jako łodzi rybackich i transportowych. Prawdopodobnie uległy one już zniszczeniu.
Fragment jednej z nich przetrwał w miasteczku Svolvaer w północnej Norwegii. Jej elementy zostały wykorzystane w - zaprojektowanym przez Allis Olufsen - wnętrzu restauracji hotelu "Anker Brygge". Fragmenty łodzi ratunkowej "Chrobrego" wykorzystano jako ladę barową.

Hotel "Anker Brygge", Svolvaer, Norwegia. Zdjęcie ze strony booking.com
Bar w restauracji hotelowej. Zdjęcie ze strony gulesider.no
Lada baru hotelowego. Zdjęcie ze strony tripadvisor.comph
Lada baru hotelowego. Zdjęcie ze strony bookong.com

Być może rybacy w tym rejonie przechowują nadal jakieś drobne elementy z "Chrobrego". W Svolvaer mieści się ciekawe muzeum wojenne "Lofoten Krigsminnemuseum 1940-1945". Są tu m.in. eksponaty i fotografie z walk o Narwik w 1940 r. (muzeum powstało w 1996 r., jego kustoszem jest Wiliam Hakvaag).


niedziela, 10 kwietnia 2016

Zaginął SSN-593

Amerykański okręt podwodny z napędem atomowym USS Thresher (SSN-593) był okrętem prototypowym. Został wodowany 9 lipca 1960 r., oddany zaś do służby 3 sierpnia 1961 r.

Wodowanie SSN-593 9 lipca 1960 r.
Oddanie do służby SSN-593 3 sierpnia 1961 r.
    
10 kwietnia 1963 r. SSN-593 zatonął - 220 mil morskich na wschód od Bostonu - w czasie prób zdawczo-odbiorczych po remoncie w stoczni wraz ze 129 osobami w kadłubie - członkami załogi i pracownikami stoczni Portsmouth Naval Shipyard. 

SSN-593 na pełnym morzu. 3 kwietnia 1961 r.
SSN-593 na morzu. 24 lipca 1961 r.

     Podczas przeprowadzania testów, towarzyszył mu okręt ratowniczy USS Skylark (ASR-20), który pierwszy wysłał do dowództwa wiadomość o utracie kontaktu z okrętem. 

USS Skylark (ASR-20)
     
W wyniku śledztwa, które wszczęto, a którego częścią była m.in. penetracja szczątków okrętu, określono prawdopodobne przyczyny katastrofy. Doszło do niej w wyniku splotu kilku przyczyn. Jedną z nich było pęknięcie wadliwej spoiny (wykonanej metodą lutowania twardego srebrem) w rurociągu z wodą słoną.

Komandor podporucznik John Harvey (na fotografii w stopniu kapitana),
 dowodzący „Thresherem” w ostatnim rejsie.
Zdjęcie z wikipedii.org
Zdjęcie ze strony www.ar15.com




Pierwszych pięć zdjęć ze strony www.navsource.org

czwartek, 7 kwietnia 2016

FUCKE-WULF w polskich barwach

Dawno już zapomniano (nie licząc bardzo wąskiego grona pasjonatów) o tym, że pod biało-czerwoną szachownicą latały samoloty niemieckie. Po II drugiej wojnie światowej spotykamy je i na zachodzie i na wschodzie.
     Messerschmitt Bf-109 był przez pewien czas w posiadaniu 318 "Gdańskiego" Dywizjonu Rozpoznawczego (No. 318 Squadron RAF), który w latach 1944-1945 wspomagał we Włoszech działania bojowe m.in. 2 Korpusu Polskiego. 


318 dywizjon.  Treviso, marzec 1946 r. Zdjęcie ze strony polishairforce.pl 
318 dywizjon. Treviso, marzec 1946 r. Zdjęcie ze strony serwisy.ioh.pl
318 dywizjon. Ppor. Bolesław Stramik. Treviso, marzec 1946 r. 
Zdjęcie ze strony polishairforce.pl 

Inny Messerschmitt Bf-108B, zdobyty przez lotników amerykańskich przekazany został w grudniu 1945 r.  do polskiego 663 Dywizjonu Samolotów Artylerii. Samoloty tego typu były również wykorzystywane przez polskie jednostki lotnicze, stacjonujące w brytyjskiej strefie okupacyjnej Niemiec.

Po 1945 r. na terenach zachodniej Polski znalazła się pewna ilości niemieckiego sprzętu lotniczego. Po niezbędnych remontach, część zasiliła polskie lotnictwo. Większość z nich była przydzielana do 9 samodzielnej eskadry lotnictwa łącznikowego KBW. Eskadra ta została sformowana 20 października 1945 r. na bazie 103 samodzielnej eskadry łącznikowej, a jej etat został zatwierdzony 5 grudnia 1945 r. Dowódcą eskadry został mjr A. Kuwajew. 


Focke-Wulf FW-58 "Weihe" (Kania)

Eskadra posiadała 3 klucze lotnicze i miała na wyposażeniu 10 samolotów Po-2. W miarę zużywania się samolotów Po-2 w ich miejsce przydzielano eskadrze poniemieckie samoloty szkolne i treningowe Fieseler Fi-156 "Storch" (Bocian), Focke-Wulf FW-58 "Weihe" (Kania) i Messerschmitt Bf-108B "Tajfun". 


Fieseler Fi-156 "Storch" (Bocian)

Te ostatnie w ilości 2 egzemplarzy zostały wyremontowane w PZL Mielec (jeden z nich służył krótko Lidze Lotniczej w Warszawie). Oba samolot były używane do początków lat 50-tych XX wieku.


Messerschmitt Bf-108B "Tajfun"