Rok kościuszkowski 2017

Sejm poparł uchwały ustanawiające rok 2017 m.in. rokiem rzeki Wisły, pisarza Josepha Conrada–Korzeniowskiego, marszałka Józefa Piłsudskiego, naczelnika Tadeusza Kościuszki. Natomiast Senat postanowił, że rok 2017 będzie miał kilku patronów: m.in. naczelnika insurekcji z 1794 r. Tadeusza Kościuszkę, gen. Józefa Hallera, prezydenta na uchodźstwie Władysława Raczkiewicza i lekarza Władysława Biegańskiego. 

Rzeczywiście jest w czym wybierać.

Wśród tych osób jedna się powtarza - Tadeusz Kościuszko. Jego postać nie wzbudziła żadnych kontrowersji w obu izbach parlamentu.

Medal Pamiątkowy dla uczczenia
270. rocznicy urodzin i 200. rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki
wręczany przez Polską Fundację Kościuszkowską (zbiory własne)

W tym roku obchodzimy 200 rocznicę śmierci Andrzeja Tadeusza Bonawentury Kościuszki. Urodził się on 4 lutego 1746 r. w Mereczowszczyźnie (dziś w obwodzie brzeskim na Białorusi), zmarł 15 października 1817 r. w szwajcarskim Solurze. Był wytrawnym inżynierem wojskowym i fortyfikatorem; polskim i amerykańskim generałem, uczestnikiem wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych w latach 1775–1783. W czasie insurekcji kościuszkowskiej roku 1794 został Najwyższym Naczelnikiem Siły Zbrojnej Narodowej.

"Jak to na Litwie"
ilustracja do poematu Marii Konopnickiej
ze zbioru "Śpiewnik historyczny".
Obraz autorstwa Grażyny Kostawskiej,
olej, płótno 50x70 cm.
Jedna z 10 pocztówek wydanych przez
Ośrodek Kultury "Arsus"
(zbiory własne)

780 lat staromiejskiego ratusza w Szczecinie

Szczecin w 1237 r. otrzymał prawo lubeckie. Wtedy też powstał budynek mieszczący m.in. salę sądową i izbę ławników. Książę szczeciński i pomorski Barnim I w 1245 r. pozwolił na postawienie na rynku "theatrum". Być może chodziło tu o rozbudowę ratusza, ponieważ w 1243 r. miasto otrzymało prawo magdeburskie. Od 1262 r. budynek stał się siedzibą władz miejskich Starego i Nowego Miasta. Około połowy XV w. rozpoczyna się przebudowa ratusza. W trakcie oblężenia miasta w 1677 r. ratusz poważnie ucierpiał. W następnych latach w trakcie odbudowy ratusz otrzymuje barokowy wystrój. 

Rynek Staromiejski z ratuszem (widoczny po prawej) wg ryciny z 1798 r.

W 1867 r. przeprowadzono remont ratusza. W 1879 r. budynek został opuszczony przez władze miejskie i był wynajmowany osobom prywatnym. Same władze przeprowadziły się do nowego ratusza. Stary ratusz krótko pełnił swoją funkcję w okresie 1937-1938. W czasie II wojny światowej został poważnie zniszczony. 

Widok zabezpieczonych ruin ratusza. Lata 50-te

Odkrywanie elementów gotyckich
na elewacji zachodniej ratusza. Lata 50-te

Odbudowa trwała długo. W 1975 r. budynek został przekazany na potrzeby Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Wschodnia ściana ratusza. Rok 1975-1976.
Zdjęcie ze strony fotopolska.eu

Świąteczne pocztówki - 1938 r.

Zbliżają się Święta Wielkiej Nocy. Z tej okazji chcę zaprezentować dwie pocztówki z mojej kolekcji. 

Pierwsza z nich przedstawia procesję wielkanocną idącą spod Katedry Wawelskiej. 

Autorem ilustracji był Alfred Żmuda, rysownik, malarz, legionista, urodzony w 1897 r. Był uczeniem Józefa Mehoffera, dyplom krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych uzyskał w 1924 r. Cały czas związany był z krakowskim środowiskiem artystycznym. Ilustrator, poświęcił się grafice w pismach codziennych i tygodnikach. Pracował m.in. w "Ilustrowanym Kurierze Codziennym". Jego dziełem jest m.in. układ graficzny i szata zewnętrzna działa "Dziesięciolecie Polski odrodzonej". Zmarł w 1966 r.

Pocztówka została nadana we Lwowie 14 kwietnia 1938 r. Jej odbiorcą byli państwo Stawowczykowie zamieszkali we wsi Radziechowy koło Żywca.

Kim byli odbiorcy listu. 

Józef Stawowczyk rodem z Oświęcimia był wielce zasłużoną postacią dla wsi Radziechowy. W 1911 r. został nauczycielem w Łękawicy, w 1912 r. nauczycielem szkoły ludowej w Kamesznicy. Dziesięć lat później został dyrektorem szkoły w Radziechowach (od roku szkolnego 1921/1922 do września 1947 r.). Był także kierownikiem miejscowego chóru, od 1926 r. członkiem miejscowego Ogniska Związku Podhalan. Po wojnie, w 1946 r., założył we wsi pierwsze przedszkole. Niestety nadawca pocztówki jest mi nieznany (podpis jego jest nieczytelny).

Na drugiej pocztówce widzimy dwie młode dziewczyny siedzące za stołem i malujące pisanki.

Autorem ilustracji jest Z. Kopycińska. Prawdopodobnie jest to Zofia Kopycińska– Wilczkowa (urodzona 7 maja 1916 r.), absolwentka Wydziału Filologii Klasycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego (1946) i krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (1953). 

Pocztówka adresowana jest do państwa Frydrychów z Krakowa i nadana została 7 kwietnia 1939 r. Ostatnie święta przed wojną. Za pięć miesięcy kraj zaleje pożoga wojenna. Odbiorcą była zapewne znana rodzina kominiarska z Krakowa, natomiast na temat nadawcy nic nie mogę powiedzieć.

Obie pocztówki zostały wydane przez Krakowski Komitet Okręgowy Towarzystwa Popierania Budowy Publicznych Szkół Powszechnych (TPBPSP)[1]. Dochód z ich sprzedaży miał zasilić konto Towarzystwa. Pocztówki zostały wydrukowane przez Zakłady Graficzne "Styl" w Krakowie.

[1] TPBPSP było stowarzyszeniem powołanym w pierwszej połowie 1933 r. w celu gromadzenia funduszy, które następnie miały zostać obrócone w nieoprocentowane 20-letnie pożyczki, udzielane gminom na budownictwo szkolne w wysokości 25% kosztów budowy.

Uzdrowisko Skolimów ma 100 lat

Zgodnie z zatwierdzoną przez naczelnika powiatu warszawskiego ustawą samorządową miejscowości letniczej (sic!) Konstancin z 21 sierpnia 1917 r. wszyscy pełnoletni mieszkańcy obojga płci, właściciele willi i placów Konstancina oraz przedstawiciele podmiotów prawnych mieli w ciągu pięciu dni zorganizować zebranie wyborcze na którym mają wybrać Radę Obywatelską (pięć osób i komisarz).

Wybory do Rady Obywatelskiej Konstancina odbyły się w niedzielny wieczór 26 sierpnia 1917 r. Dwa dni później, 28 sierpnia, "Kurier Warszawski" informował, że w jednej z sal szkolnych Konstancina doszło do spotkania, któremu przewodniczył Stanisław Konopczyński. Po długiej i burzliwej dyskusji wybrano Radę Obywatelską, komisarza a dodatkowo uchwalono podatek jednorazowy w wysokości 25 marek (od parceli) na pokrycie kosztów organizacyjnych Rady. 

Do Rady Obywatelskiej zostali wybrani Stanisław Pfeiffer, Tadeusz Rapacki, Aleksander Płatkowski, Adolf Witt, Franciszek Piasecki, Jan Patzer i T. Krzyżanowski. Komisarzem został wybrany Henryk Starzeński. Zgodnie z zapowiedzią miano wybrać pięciu członków Rady, wybrano siedmiu.

 *** 

Zawsze mnie interesowało, dlaczego w opisie historii uzdrowiska Konstancin-Jeziorna wkład Skolimowa jest pomijany lub też zdawkowo traktowany. Wszędzie przebija konstancinocentryzm. A przecież uzdrowisko Konstancin nie było ani jedyne ani też pierwsze.

Cofnijmy się o cały wiek ...

Nie znam ustawy samorządowej miejscowości "letniczej" Skolimów zatwierdzonej przez naczelnika powiatu warszawskiego. Ale w wydaniu porannym z czwartku 5 lipca "Kurier Warszawski" poinformował, że odbyła się inauguracja pracy Rady Obywatelskiej w Skolimowie. Zapewne spotkanie odbyło się dzień wcześniej, 4 lipca 1917 r. Wtedy to, o godz. 12.30 w gmachu Rady Uzdrowiska miejscowy ksiądz Waldemar Szpakowski w obecności dziewięciu radnych i licznych gości poświęcił salę obrad. Przewodniczący Rady Witold Biernacki zagaił posiedzenie, w którym omówił cele i zadania Rady, głównie na polu pracy kulturalno-społecznej. W trakcie dyskusji jaka się wywiązała jeden z mówców - Ostrowski - nawoływał do ścisłego współdziałania Rady Obywatelskiej z wyborcami. Na koniec spotkania zabrał głos członek Rady Władysław Herlaine.

Powyższe zdjęcie zostało zrobione zapewne 4 lipca. Do fotografii pozuje Rada Obywatelska Uzdrowiska Skolimów. Z przodu siedzi zarząd Rady (od lewej): Henryk Neuman, Witold Biernacki (przewodniczący), Jan Bobiński, Władysław Herlaine. Za nimi stoją (od lewej): Władysław Brudzewski (komisarz), Walenty Paszkowski, Stefan Majewski, Kazimierz Wasilewski, Samuel Frost, Stanisław Pac, Franciszek Mariański, Wacław Preker i Józef Czerwiński. Mała uwaga: zdjęcie przedstawia trzynaście osób a wybrano dziewięciu członków Rady (prawdopodobnie nie wszyscy byli członkami Rady).

20 sierpnia w wydaniu wieczornym "Kurier Warszawski" donosił, że pięć dni wcześniej, 15 sierpnia o godz. 16 odbyło się w lokalu własnym nadzwyczajne zebranie Towarzystwa Przyjaciół Skolimowa i Chylic. Zebranie otworzył Henryk Neuman, natomiast na przewodniczącego zebrania przez aklamację został wybrany Rosengarten. Na zebraniu tym dyskutowano nad zmianą części zapisów statutu Towarzystwa. Wynikało to z faktu, że część zadań Towarzystwa przejęła powołana półtora miesiąca wcześniej Rada Obywatelska. Przejęła ona bowiem sprawy społeczno-kulturalne. 

Z tych krótkich informacji wynika, że ustawa miejscowości "letniczej" Skolimów i powstania "Uzdrowiska Skolimów" zapewne została zatwierdzona w końcu czerwca. Musiały się przecież odbyć po drodze wybory do Rady tak, żeby 4 lipca mogła rozpocząć działalność (i zostać zatwierdzona przez władze powiatowe).

wykorzystałem "Kurier Warszawski" z 1917 r.: nr 183 z 5 lipca, s.3; nr 214 z 5 sierpnia, s. 11; nr 229 z 20 sierpnia, s.3; nr 232 z 23 sierpnia, s. 1 i 6; nr 233 z 24 sierpnia, s. 1; nr 237 z 28 sierpnia, s. 3.

***

Próbowałem zebrać informacje na temat osób występujących na zdjęciu. Wyniki publikuję poniżej. Mam świadomość, że nie są one pełne i wymagają licznych poprawek i uzupełnień. Będę wdzięczny za nadsyłanie uwag...

1. Henryk Neuman. Niestety w Warszawie prowadziło interesy kilka osób o tym nazwisku. Wydaje się, że możemy zastanawiać się nad dwiema osobami. Pierwsza to: członek Rady Nadzorczej Kasy Przemysłowców Warszawskich, członek Izby Przemysłowo Handlowej (sekcja eksportowa), członek okręgu 8 Komisji Szacunkowej (określającej podatek repartycyjny od handlu, przemysłu i wolnych zawodów - 1921). Druga to: właściciel firmy introligatorskiej, członek zarządu Stowarzyszenia Kupców Polskich, kierownik podsekcji skórzanej Sekcji Gospodarczej Wydziału Świadczeń Wojennych SKP (1920), członek Koła Kupców działu skórzanego SKP. 

2. Witold Biernacki, notariusz przy wydziałach hipotecznych sądu okręgowego w Warszawie. Prowadził własną kancelarię.

3. Jan Bobiński, przewodniczący Rady Polskich Stowarzyszeń Pracowniczych. Delegat do Departamentu Pracy Tymczasowej Rady Stanu. Członek Towarzystwa Biblioteki Publicznej w Warszawie.

4. Władysław Herlaine (zm. 20.04.1941 r.) dyrektor naczelny Towarzystwa Ubezpieczeń "Przyszłość", dyrektor zarządzający Warszawskiego Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń "Zjednoczenie". Członek Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Astronomii, członek Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Jego syn Jerzy (ur.16.07.1894 r.) porucznik pilot, szef pilotażu Szkoły Lotniczej w Dęblinie zginął 4 sierpnia 1920 r. w czasie lotu służbowego na samolocie Nieuport 23.

5. Władysław Brudzewski. Być może chodzi o zmarłego 24.07.1932 r. inżyniera, wychowanka instytutu technologicznego w Petersburgu (1894). 

6. Walenty Paszkowski sekretarz Zarządu Skolimowskiej Straży Ogniowej Ochotniczej.

7. Stefan Majewski ?

8. Kazimierz Wasilewski, członek komisji rewizyjnej Skolimowskiej Straży Ogniowej Ochotniczej. Prawdopodobnie chodzi tutaj o kupca warszawskiego (1849-1929). Prowadził on przy ul. Miodowej dom handlowo-rolniczy, specjalizujący się w nasionach. Propagował używanie w polskim rolnictwie żniwiarek i żniwiarko-snopowiązałek. Był zapalonym szachistą. 

9. Samuel Frost (zm. 20.10.1932 r.), właściciel sklepu meblowego w Warszawie na Nowym Świecie 49. Mieszkał w Skolimowie w willi w stylu zakopiańskim „Jutrzenka” (Jerychonka). 

10. Stanisław Pac komendant Skolimowskiej Straż Ogniowej Ochotniczej. Sędzia sądu grodzkiego ? 

11. Franciszek Mariański członek komisji rewizyjnej Skolimowskiej Straży Ogniowej Ochotniczej. 

12. Wacław Preker (1869-1936) syn właściciela Skolimowa Erazma. Po studiach prawniczych był sędzią pokoju, następnie sędzią grodzkim na warszawskim Mokotowie. Był założycielem Skolimowskiej Straży Ogniowej Ochotniczej i członkiem jej Zarządu. Ofiarował grunt pod Dom Artysty, pod skolimowski kościół i budynek straży pożarnej. 

13. Franciszek Czerwiński (1869-1933), właściciel znanego zakładu krawieckiego. Organizator Związku Rzemieślników Chrześcijan (i jego długoletni prezes), prezes rady nadzorczej Banku Spółdzielczego członków ZRC. Poseł, należał do Klubu Narodowego. Pracował w komisji handlowo-przemysłowej. Członek komisji rewizyjnej Skolimowskiej Straży Ogniowej Ochotniczej.